*मुसलसल गजल: सबै शेरहरुको विषय वस्तु एउटै भएको गजल |
*गैर-मुसलसल गजल: फरक फरक बिषय बस्तु भएका शेरहरु भएको गजल |
शेर: हरेक शेरमा दुई पङ्क्ती/हरफ/मिसरा हुन्छन् । शेरको पहिलो पङ्क्तीलाई मिसरा-ए-उला र दोश्रो पङ्क्तीलाई मिसरा-ए-सानी भनिन्छ ।
मतला: गजलको पहिलो शेर वा पहिलो दुई हरफ । यसको दुबै मिसरामा काफिया र रफिदको प्रयोग हुन्छ |
मक्ता: अन्तिम शेर | मक्तामा तखुल्लस (रचनाकारको नाम या उपनाम) को प्रयोग भएको वा नभएको हुन सक्छ |
रदिफ: शेरको अन्तमा दोहरिने शब्द | रदिफ एक शब्द देखि तीन शब्द सम्मको हुनु शास्त्रीय दृष्टिले उचित मानिन्छ । यो गजलको अनिवार्य तत्व भने होइन । रदिफको प्रयोग भएको गजललाई मुद्दरफ गजल भनिन्छ । रदिफको प्रयोग नभएको गजललाई गैरमुद्दरफ गजल भनिन्छ ।
काफिया: तुक मिलेको शब्द, शब्दांश या अक्षर काफिया हो । यो रदिफ भन्दा अगाडि आउँछ ।
-पूर्ण शब्द काफिया: सिङ्गा शब्द नै काफियाका रुपमा प्रयोग भएका | जस्तैः खान्छु, जान्छु, मान्छु ।
-आंशिक काफिया: शब्द भित्रको एक अंश मात्र काफियाका रुपमा प्रयोग भएको । जस्तैः उठाई,लुकाई, सुनाई ।
-एकाक्षरी काफिया: एक अक्षरमात्र काफियाका रुपमा प्रयोग भएको | जस्तैः घर, बन, बस ।
-मिलित काफिया: दुईवटा फरक शब्द वा तिनका अंश मिलेर बन्ने काफिया । जस्तैः पानी, कहानी, नबजा नि ।
-मिश्रित काफियायुक्त गजल - पूर्ण शब्द काफिया र शब्दांश काफिया मिश्रित रुपमा प्रयोग भएको गजल । जस्तैः घर, रहर, शहर, पतकर ।